Giới thiệu
Tinh thông (Mastery) vạch trần những định kiến về thiên tài và trí thông minh, tiết lộ bí mật về tài năng và sự vĩ đại. Thông qua hàng loạt nghiên cứu, phân tích về cuộc đời của các bậc đại tài như Einstein, Darwin hay Da Vinci, Greene sẽ giúp bạn mở khoá niềm đam mê sâu thẳm và trở thành một bậc thầy.
Ai nên đọc cuốn sách này?
- Những nhân viên tập sự sắp kết thúc khoá huấn luyện;
- Những bạn trẻ vừa hoàn thành chương trình học ở trường và đang suy nghĩ về con đường sự nghiệp trong tương lai;
- Những người cảm thấy chán nản khi làm ở một lĩnh vực quá lâu và cảm thấy không thể tiến bộ hơn.
Ai đã viết tác phẩm này?
Robert Greene là tác giả nổi tiếng chuyên viết về chiến lược, sức mạnh, và sự quyến rũ. Trước khi bắt tay vào viết sách, Greene ước tính mình đã làm khoảng 80 công việc khác nhau, từ công nhân xây dựng cho đến phiên dịch viên, biên tập viên tạp chí. Một số tác phẩm bán chạy của Greene có thể kể đến: 48 Nguyên Tắc Chủ Chốt Của Quyền Lực, Nghệ Thuật Quyến Rũ, 33 Chiến Lược Chiến Tranh và Nguyên Tắc 50 – Không Sợ Hãi (cùng rapper 50 Cent).
1
Bạn không cần tài năng bẩm sinh để trở thành một bậc thầy; hãy làm theo các bậc tiền bối
Hầu hết mọi người nghĩ rằng những thành tựu phi thường của các vĩ nhân như Da Vinci hay Mozart đều bắt nguồn từ tài năng thiên bẩm.
Nhưng điều đó không đúng. Trên thực tế, không có liên kết tự nhiên nào giữa tài năng bẩm sinh và sự thành thạo, tinh thông một kỹ năng hay lĩnh vực.
Như một nghiên cứu cho thấy, xét những trẻ nhỏ có tài năng nổi trội, tương đối ít người trong số đó đạt được những thành tựu xuất sắc về sau. Mặt khác, những người có ít dấu hiệu tài giỏi trong trường học thường gặt hái được nhiều hơn những người bạn có năng khiếu của mình trong tương lai.
Chẳng hạn, hãy xem xét trường hợp người anh em họ của Charles Darwin là Sir Francis Galton. Trong khi Darwin là một cậu bé bình thường không có dấu hiệu của trí tuệ đặc biệt, Galton có chỉ số IQ cao hơn và được coi là một thiên tài phi thường. Tuy nhiên về sau, Darwin trở thành một trong những nhà khoa học hàng đầu và được mệnh danh là một trong những người sở hữu óc sáng tạo nhất thế kỷ.
Rõ ràng, sự tinh thông không phụ thuộc vào việc bạn có năng khiếu hay “bình thường”. Vậy một thiên tài đặc biệt hay một người bình thường làm gì để trở thành bậc thầy?
Câu trả lời chính xác nằm ở: từng bước đi của mỗi bậc thầy vĩ đại trong suốt tiến trình lịch sử. Mỗi người đều phát hiện ra lĩnh vực của họ, tham gia học nghề, phát triển một tâm trí sáng tạo và cởi mở, và sau đó đã đạt được sự tinh thông. Edison, Mozart, Einstein, Goethe – những bậc thầy nổi tiếng nhất trong lịch sử đều đi theo con đường tương tự để vươn tới thành công.
Các bậc thầy hiện đại cũng vậy, cũng thực hiện các bước tương tự. Ví dụ, khi còn chưa là võ sĩ chuyên nghiệp, Freddie Roach đã mơ ước trở thành một võ sĩ quyền Anh; ông đã tập huấn với huấn luyện viên tuyệt vời Eddie Futch, và tạo ra một phong cách đối kháng độc nhất. Roach bây giờ được xem là một trong những huấn luyện viên quyền anh xuất sắc nhất của thế hệ mình.
Bạn không cần có năng khiếu, tài năng thiên bẩm hay chỉ số IQ cao để trở thành một bậc thầy. Chỉ cần tìm kiếm lĩnh vực của bạn và làm theo các bước của các bậc thầy vĩ đại trước bạn.
2
Trong tâm chúng ta, ai cũng có một tiếng gọi thôi thúc đi theo một ngành hay lĩnh vực mà chúng ta muốn làm chủ
Bạn đã bao giờ cảm thấy rằng ngành nghề hoặc lĩnh vực này được tạo ra dành riêng cho bạn, và làm việc trong lĩnh vực đó là định mệnh của mình?
Bạn cần phải tin vào cảm giác đó!
Mỗi cá thể là duy nhất, là độc đáo. Nhờ khả năng kết hợp bất tận của DNA, chúng ta là một hiện tượng độc nhất vô nhị; như những bông tuyết, không tồn tại hai con người giống nhau y hệt.
Vậy tại sao chúng ta không hành động khác biệt?
Do áp lực để hòa nhập xã hội, chúng ta áp chế sự độc đáo của chính mình trong hy vọng vô ích rằng, chỉ cần làm những gì người khác đang làm, chúng ta sẽ tránh xa rắc rối.
Trong khi chấp nhận sử dụng lớp “ngụy trang” này có thể mang lại lợi thế nhất định, chính sự độc nhất của từng cá thể đã thôi thúc chúng ta lắng nghe tiếng gọi của thâm tâm.
Trong thực tế, nhiều thiên tài của lịch sử đã trải qua một khoảnh khắc “giác ngộ”, khi họ biết những gì họ muốn làm trong cuộc đời mình. Nhiều người trong số họ cảm thấy rằng, trong suốt cuộc đời của họ, tồn tại một thế lực đã dẫn họ đến một lĩnh vực nhất định.
Theo Leonardo da Vinci, giây phút “bừng tỉnh” này là khi ông lấy trộm tập giấy từ văn phòng của cha mình để có thể thoả chí niềm đam mê sâu đậm là phác hoạ các động vật trong rừng.
Và đối với những người khác, khoảnh khắc đó thậm chí được trải nghiệm dưới dạng “tiếng nói nội tâm” – như trường hợp những người theo đạo Cơ đốc chia sẻ sâu sắc rằng họ nghe lời chỉ dẫn của Chúa, bảo họ dùng cả mạng sống để theo đuổi một nhiệm vụ cụ thể.
Thay vì sử dụng năng lượng của mình để hoà tan trong đám đông, hãy nhận ra rằng bạn là duy nhất, và bạn có một nhiệm vụ trong cuộc sống – nhiệm vụ ấy có thể được tìm thấy khá đơn giản bằng cách lắng nghe và đi theo tiếng nói trong tâm của mình.
Trong những trang tóm tắt ngay sau đây, bạn sẽ tìm ra chính xác cách bạn có thể đi theo giọng nói đó.
3
Mục tiêu chính của bạn trong một lĩnh vực mới không nên là sự thành công ngay tức khắc hay tiền bạc, mà là để học hỏi càng nhiều càng tốt
Khi mọi người tìm cách gia nhập một lĩnh vực – một vị trí thực tập hoặc công việc đầu tiên – họ thường chọn các vị trí hứa hẹn uy tín hoặc tiền lương đáng kể.
Nhưng, có những phần thưởng quan trọng hơn cần được xem xét.
Chẳng hạn, một công việc mang lại cho bạn cơ hội để học hỏi có thể rất đáng để làm, mặc dù tiền công không được thoả đáng. Các vị trí có uy tín lớn, được trả lương cao khác sẽ sẵn sàng chào đón bạn sau này, khi mà những kiến thức thực tiễn bạn tích luỹ được từ những công việc ít lương thuở trước trở nên đáng giá, dù phải trải qua hàng chục năm trời.
Hãy quan sát tay đấm bốc Freddie Roach: ông đã chọn một công việc không công tại một trung tâm quyền anh, tận dụng thời gian của mình ở đó để phát triển các kỹ năng cần thiết cho con đường sự nghiệp chuyên nghiệp của mình. Cuối cùng, nỗ lực của ông đã được hồi đáp; Roach cuối cùng kiếm được số tiền lớn hơn rất nhiều số tiền ông có thể đạt được nếu quyết định chọn một công việc khác, được trả lương hậu hĩnh từ sớm.
Đó cũng là sự lựa chọn của nhiều bậc thầy khác. Ví dụ, khi còn trẻ, Charles Darwin đã từ chối một công việc tại trường y và một công việc được trả lương hậu hĩnh tại nhà thờ. Thay vào đó, ông thuyết phục cha mình cho phép ông làm việc như là một nhà tự nhiên học không công trên HMS Beagle, nơi ông có thể thoả sức nghiên cứu thực vật, động vật ngoại lai. Các quan sát thu thập từ chuyến đi đó đã giúp ông phát triển nên thuyết tiến hóa trứ danh.
Benjamin Franklin đã chấp nhận làm việc cho một công ty in ấn hơn là tiếp quản doanh nghiệp sản xuất nến đang vô cùng sinh lời từ cha mình. Điều này có nghĩa là ông sẽ mất nhiều thời gian để học việc hơn, tài chính lại không được bảo đảm, nhưng Franklin nhận ra rằng ông có thể sử dụng vị trí này để học cách soạn thảo các văn bản – một kỹ năng mà sau này đã mang lại lợi ích vô cùng lớn cho ông.
Vì vậy, khi bạn tìm kiếm một vị trí thực tập hoặc công việc đầu tiên, đừng chăm chăm nhìn vào uy tín hoặc tiền bạc. Thay vào đó, hãy tìm ra những người cung cấp cho bạn cơ hội để tích luỹ kiến thức và phát triển các kỹ năng. Những công việc như vậy sẽ giúp bạn thu được những phần thưởng tài chính lớn hơn trong tương lai.
4
Cách tốt nhất để hình thành kỷ luật, rèn giũa kỹ năng là có một người cố vấn soi đường chỉ lối
Học một điều mới không bao giờ là dễ dàng. Tuy nhiên, ít nhất bạn có thể làm cho quá trình đó dễ dàng hơn cho chính mình.
Khi cố gắng tự học một điều gì đó mới mẻ, chúng ta có xu hướng mắc phải các lỗi vốn có thể tránh được và dành quá nhiều thời gian để tìm cách làm đúng. Kết quả là gì? Thời gian và nguồn lực bị lãng phí.
Những gì bạn cần là một người cố vấn – một người có thể hướng dẫn bạn, giúp bạn sử dụng thời gian và nguồn lực hiệu quả hơn.
Ví dụ, hãy hình dung những khó khăn bạn sẽ gặp phải khi bắt đầu một công việc mới hay thích nghi với môi trường làm việc. Nếu không có sự hướng dẫn thích hợp, một người mới sẽ mất nhiều thời gian hơn để học việc và tìm đúng hướng đi.
Nó giống như ở việc bạn đặt chân đến một thành phố nước ngoài lần đầu tiên và cố gắng tìm ga tàu. Tất nhiên, bạn có thể tìm được bằng cách đi lang thang qua những con phố lạ hoắc cho đến khi bạn tình cờ gặp nó. Tuy nhiên, bạn sẽ tiết kiệm được thời gian và công sức bằng cách hỏi những người dân địa phương.
Một điều nữa, cố vấn và người học việc phát triển một mối quan hệ đặc biệt mang lại lợi ích cho cả đôi bên.
Điều này là bởi vì, trước hết, người cố vấn nhìn thấy ở người tập sự một phiên bản trẻ hơn của bản thân, và do đó quan tâm và đầu tư vào tương lai của họ. Thứ hai, vì người tập sự luôn dành sự ngưỡng mộ nhất định cho cố vấn, chú ý cao độ và háo hức tiếp thu kiến thức như một miếng bọt biển thấm nước.
Tuy nhiên, là một người học việc, sự tiến bộ của bạn không nhất thiết phải giới hạn bởi những hạn chế của chính người cố vấn. Nhiều bậc thầy nổi tiếng thậm chí vượt qua cả những cố vấn của họ. Alexander Đại Đế đã học được rất nhiều về việc quản lý nhà nước từ triết gia Aristotle, và sau đó tiếp tục sửa đổi và bổ sung những bài học dựa trên trải nghiệm của mình.
Giống như nhiều sinh viên và thực tập sinh nổi tiếng, bạn nên tìm kiếm một người thầy sẽ dạy bạn theo những cách riêng của họ. Nhưng đừng quên: mục tiêu cuối cùng là vượt qua người cố vấn của bạn.
Trong trang tóm tắt sau đây, bạn sẽ biết làm thế nào để tìm ra lối đi riêng cho bản thân sau quãng thời gian học việc.
5
Một khi hoàn thành việc học nghề, bạn phải có đủ can đảm để suy nghĩ sáng tạo và thách thức quy tắc bạn đã học
Trong thời gian học nghề, bạn sẽ học được các khía cạnh quan trọng nhất trong lĩnh vực của mình. Nhưng bạn không thể mãi mãi chỉ là một người học việc.
“Vậy, tôi phải làm gì bây giờ?”
Đã đến lúc làm sống dậy tâm trí can đảm và rộng mở tự nhiên của bạn.
Khi còn là những đứa trẻ, tất cả chúng ta vốn là những kẻ vô thần, những kẻ phá luật. Tâm trí của một đứa trẻ hoàn toàn cởi mở. Chúng tin rằng mọi thứ đều có thể, không có thứ gì là hiển nhiên, và do đó đặt ra tất cả các loại câu hỏi: Tại sao bầu trời màu xanh? Ai đang đứng trong gương, nhìn chằm chằm vào tôi?
Những đứa trẻ cũng tin vào tất cả các loài sinh vật siêu nhiên hay những câu chuyện cổ tích huyền diệu, và có thể thoả sức tưởng tượng, một cách bản năng, rằng chúng là sự thật.
Tâm trí cởi mở, không sợ hãi trước những điều mình không hiểu – đây là trạng thái tự nhiên của con người. Ví dụ, khi trưởng thành, chúng ta du lịch nước ngoài – tại đây, chúng ta không thể dựa vào những thói quen và kinh nghiệm cũ, tâm trí của ta được rộng mở một lần nữa. Nhìn thế giới bằng đôi mắt của trẻ thơ, đối với người lớn, là một trong những trải nghiệm thú vị nhất về du lịch.
Đó chính là sự tự do và lòng can đảm dám phá vỡ các quy tắc và lật đổ những kỳ vọng sau khi hoàn thành chương trình tập sự và bước đi độc lập. Đây là thời điểm cho phép bạn phát triển trong lĩnh vực của mình – và đạt được sự tinh thông – theo cách độc đáo của riêng bạn.
Thật vậy, nhiều bậc thầy trong lịch sử đã bắt đầu những suy nghĩ sáng tạo và bắt tay làm nên một cái gì đó độc nhất. Ví dụ, cảm thấy mệt mỏi khi phải biểu diễn các tiết mục piano cũ và chính thống, Mozart bắt đầu sáng tác nhạc cho riêng của mình. Ông kết hợp các phong cách mà ông biết, pha lẫn một số yếu tố bất thường, độc đáo của riêng mình.
Kết quả ư? Khán giả của ông đã bị ấn tượng mạnh và choáng ngợp trước sự mới lạ và sáng tạo trong âm nhạc của Mozart.
Do đó, hãy dũng cảm và nghĩ khác biệt, thách thức các quy tắc đã được thiết lập qua thời gian của bạn. Nếu không làm vậy, một ngày nào đó bạn sẽ mắc kẹt trong cảm giác không được thoả mãn lặp lại tuần hoàn.
“Tương lai thuộc về những kẻ không ngừng học hỏi thêm kĩ năng và kết hợp chúng một cách sáng tạo.”
6
Bạn có thể học cách giải quyết vấn đề theo cách mới và sáng tạo nhờ mở rộng và rèn luyện tâm trí
Khả năng giải quyết vấn đề theo cách sáng tạo có thể học được.
Trước tiên, chúng ta phải cởi bỏ những giới hạn, mở rộng tiềm thức bởi vì con người có khuynh hướng suy nghĩ hạn hẹp một cách tự nhiên.
Con người nhanh chóng trở thành sinh vật có thói quen, lặp đi lặp lại những hành động tương tự mà không tự xem xét lại. Khi một quá trình được chứng minh là hoạt động hiệu quả trong một tình huống cụ thể, chúng ta thường sử dụng nó cho mọi tình huống tương tự mà không cần thắc mắc: “Liệu đây có phải là cách tốt nhất để giải quyết vấn đề này?”
Tương tự, các tiêu chuẩn và tục lệ trong văn hoá có thể có thể giúp ích cho việc giao tiếp nhanh chóng, nhưng chúng cũng có thể là vật cản tiềm ẩn, hạn chế tư duy sáng tạo của chúng ta.
Ví dụ, để nhanh chóng phân biệt mọi thứ, chúng ta thường căn cứ vào các biểu hiện phân biệt rõ ràng như nam/nữ, cơ thể/trí óc, hư cấu/thực tế. Một khi đã quen với các lối tắt trên, chúng ta cũng trở nên vô cảm trước những sắc thái trung lập.
Điều thứ hai chúng ta phải làm để cải thiện tư duy sáng tạo là rèn luyện não bộ nhanh chóng hình thành kết nối mới và khác thường.
Một nghiên cứu nổi tiếng chỉ ra rằng sau 10.000 giờ thực hành trong một lĩnh vực nhất định, não bộ xuất hiện sự thay đổi về chất và tạo ra các liên kết mới giữa các khu vực độc lập. Nhờ những kết nối này, bạn có thể nhanh chóng nhìn nhận bất kỳ vấn đề nào thuộc lĩnh vực đó theo cách mới lạ và thông thoáng.
Một minh chứng rõ ràng nhất chính là khả năng của con người trong việc giải quyết một vấn đề trong khi dường như đang nghĩ về một thứ hoàn toàn khác. Thường chơi violon khi đang suy nghĩ về các khúc mắc trong học thuyết, Einstein cho rằng điều này đã giúp ông tìm ra các giải pháp cho các vấn đề hóc búa.
Vì vậy, đừng từ bỏ chính mình chỉ vì những quan niệm rằng các nhà tư tưởng vốn vĩ đại bẩm sinh. Bạn có thể kiểm soát và rèn luyện bộ não của bạn. Bằng cách tuân thủ theo các bước trên, một tâm trí cởi mở và sáng tạo sẽ không còn xa vời.
Cuối cùng, trong trang tóm tắt sau đây, bạn sẽ biết chính xác “tinh thông” là gì.
7
Tinh thông: luyện tập một kỹ năng đến khi thành thục, để tâm trí và cơ thể của bạn thống nhất, giải phóng bạn để tập trung vào mục tiêu lớn hơn
Vậy, chính xác “tinh thông” là gì?
Bạn có thể đã trải nghiệm trạng thái này trong tình huống áp lực cao, khi cơ thể bạn phản ứng ngay tức khắc – và tự động – theo mệnh lệnh của tâm trí bạn.
Điều này cho phép các bậc thầy có thể nhìn thấy bức tranh toàn cảnh chứ không chỉ là các chi tiết. Chẳng hạn, huyền thoại cờ vua Bobby Fischer có thể quan sát một cách vượt trội những bước di chuyển của đối thủ trong một ván cờ, thậm chí chỉ ra được nhiều cách mà ván cờ đó có thể kết thúc.
Tương tự, nghệ sĩ piano Glenn Gould có thể “nhìn thấy” toàn bộ kết cấu của một bản nhạc mà ông chơi, không chỉ riêng phần mà ông đang thực hiện tại thời điểm đó. Điều này đã giúp ông phối hợp một cách chuyên nghiệp các phần khác nhau của tác phẩm khi biểu diễn.
Các bậc thầy có thể làm được điều này bởi vì họ đã phát triển một mối liên kết tự động giữa tâm trí và cơ thể – một kết nối vốn nảy sinh từ bản chất của con người.
Trên thực tế, ở mỗi loài động vật, các quyết định về tinh thần và hành động thể chất đều được trải nghiệm như một. Ví dụ, tại chính xác thời điểm một con ong “quyết định” đốt bạn, nó hành động ngay lập tức. Con ong chỉ đơn giản phản ứng trước giác quan tiếp nhận, hệ thần kinh của nó truyền lệnh cho cơ thể. Không chờ đợi tác động ngược trở lại; không suy nghĩ sâu xa.
Và, theo giả thuyết, tổ tiên nguyên thủy của chúng ta cũng không tách rời cơ thể và tâm trí. Sự phân li chỉ xảy ra khi chúng ta phát triển khả năng suy nghĩ trừu tượng – một khả năng cho phép chúng ta lấn áp những phản xạ nhất định. Ví dụ, khi bị đe dọa, con người không tự động tấn công hoặc bỏ chạy; họ cố gắng hoà giải, làm dịu tình hình. Nhưng sự tách biệt này cũng có nghĩa là sự thống nhất trí óc và cơ thể sẽ bị phá vỡ.
Trở thành một bậc thầy, tâm trí và thân thể của bạn hoà làm một, cho phép bạn đạt đến một nấc thang mới của hiểu biết và kỹ năng. Và thậm chí khi bạn thực hành kỷ luật, bạn cũng sẽ có thể nhìn thấy bức tranh lớn hơn và sử dụng kiến thức này để làm nên những điều tuyệt vời trong lĩnh vực của bạn.
“Mức độ tập trung quyết định thời gian trở thành một bậc thầy.”
“Những trải nghiệm đau đớn, chán nản ban đầu của quá trình học hỏi làm nên một ý chí sắt thép.”
Tổng kết
Thông điệp chính của cuốn sách này:
Để đạt được sự thông thạo, bạn cần phải lắng nghe tiếng gọi trong tâm; rèn luyện và học hỏi tích cực dưới sự hướng dẫn của một người cố vấn trong thời gian học việc; và, cuối cùng, phát triển tư duy độc lập và sáng tạo. Nghiên cứu cuộc sống của các bậc thầy vĩ đại khác cũng có thể cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc về nhiệm vụ này.
Bản tóm tắt giúp bạn trả lời những câu hỏi sau:
Ai có thể đạt được sự tinh thông?
- Bạn không cần tài năng bẩm sinh để trở thành một bậc thầy; hãy làm theo các bậc tiền bối;
- Trong tâm chúng ta, ai cũng có một tiếng gọi thôi thúc đi theo một ngành hay lĩnh vực mà chúng ta muốn làm chủ;
Làm thế nào để quá trình học việc trở nên hiệu quả?
- Mục tiêu chính của bạn trong một lĩnh vực mới không phải là thành công ngay tức khắc hay tiền bạc, mà để học hỏi càng nhiều càng tốt;
- Cách tốt nhất để hình thành kỷ luật, rèn giũa kỹ năng là có một người cố vấn cho soi đường chỉ lối;
Làm thế nào để đạt được tư duy tinh thông, sáng tạo?
- Một khi hoàn thành việc học nghề, bạn phải có đủ can đảm để suy nghĩ sáng tạo và thách thức quy tắc bạn đã học.
- Bạn có thể học cách giải quyết vấn đề một cách mới và sáng tạo nhờ mở rộng và rèn luyện tâm trí.
Tinh thông là gì?
- Tinh thông: luyện tập một kỹ năng đến khi thành thục, để tâm trí và cơ thể của bạn thống nhất, giải phóng bạn để tập trung vào bức tranh lớn hơn.
Tóm tắt sách Tinh Thông
Dịch từ Blinkist
