Giới thiệu
Quyển sách này nói về điều gì?
Cho Và Nhận mang đến một luồng gió mới cho các triết lý về thành công. Được hỗ trợ bởi những nghiên cứu mang tính đột phá, cuốn sách chứng minh việc cho người khác nhiều hơn thay vì cạnh tranh với họ có thể là bí quyết dẫn đến thành công và sự viên mãn sâu sắc.
Quyển sách này dành cho ai?
- Bất cứ ai muốn hiểu cách mà những người cho đi trở nên thành công
- Bất cứ ai muốn học cách ảnh hưởng đến người khác mà không độc đoán
- Bất cứ ai bị kiệt sức khi cho người khác quá nhiều
Về tác giả
Adam Grant hiện đang là giáo sư giảng dạy tại trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania, là một trong 40 giáo sư trẻ xuất sắc nhất thế giới. Adam Grant còn là một nhà tâm lý học tổ chức đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá và rất có uy tín khi các khách hàng của ông là những tập đoàn lớn và các cơ quan đầy quyền lực như Google, Pixar, Goldman Sachs, Facebook, Microsoft, Apple, Liên Hiệp Quốc, Bộ quốc phòng, Hải quân, Không quân Hoa Kỳ.
1
Những người tự coi mình là trung tâm chỉ tập trung vào lợi ích mà họ có thể nhận được từ người khác
Chúng ta đều biết những người chỉ quan tâm đến bản thân hoàn toàn không quan tâm đến nhu cầu của người khác. Họ là những người thích được đánh giá cao mọi lúc mọi nơi, dường như mối quan tâm hàng đầu của họ chỉ là kiếm được càng nhiều tiền, địa vị và sự ngưỡng mộ càng tốt.
Thông thường, những người chỉ quan tâm đến bản thân thích dùng những từ như “tôi” và “của tôi” hơn là những từ “chúng tôi” và “của chúng tôi”. Họ cũng có xu hướng độc đoán, sử dụng ngôn từ mạnh mẽ để thuyết phục người khác, trong khi không hề quan tâm đến những lý lẽ và cảm xúc của những người xung quanh.
Vậy tại sao họ lại ích kỷ như vậy? Họ chỉ đơn giản xem thế giới là một trò chơi cạnh tranh. Đối với một người tham gia, cuộc sống là một trò chơi tàn nhẫn, nơi bạn giành lấy mọi thứ mình muốn, chỉ giúp đỡ người khác nếu lợi ích cá nhân của việc làm đó lớn hơn cái giá phải trả.
Một ví dụ điển hình là Kenneth Lay, cựu CEO của tập đoàn năng lượng khổng lồ Enron. Cùng với việc vay những khoản vay khổng lồ từ công ty, Lay đã bán bớt 70 triệu đô la cổ phiếu để có lợi cho bản thân mình trước khi công ty phá sản, khiến 20.000 người thất nghiệp. Hay cầu thủ bóng rổ huyền thoại Michael Jordan. Với tư cách là một cầu thủ, Jordan đã lên tiếng ủng hộ việc tăng tỷ lệ chia sẻ doanh thu của đội bóng cho các cầu thủ, nhưng lại phản bác điều đó khi ông trở thành chủ sở hữu của một đội bóng rổ. Triết lý của ông: “Để thành công, bạn phải ích kỷ.”
Mặc dù động cơ có thể khác nhau, nhưng những người tham gia trò chơi cạnh tranh đều tin rằng số lượng “bánh” cho tất cả mọi người là có giới hạn, do đó việc giành lấy phần lớn nhất cho mình là tùy vào mỗi người.
2
Những người cho đi được thúc đẩy bởi sự mong muốn giúp đỡ người khác và tạo ra thành công cho họ
Hầu hết chúng ta đều có thể nhớ lại khoảnh khắc cảm động trước sự hào phóng của một ai đó. Có thể họ đã cho chúng ta lời khuyên, đề nghị một cơ hội việc làm hoặc giúp chúng ta hoàn thành một nhiệm vụ khó khăn, tất cả đều không mong đợi được đáp lại. Những người này là những người cho đi.
Đặc điểm quan trọng của người cho đi là trong hầu hết các mối quan hệ, họ cho nhiều hơn những gì họ nhận được. Họ hào phóng với kiến thức và thời gian của mình, và họ thường bỏ qua công trạng cá nhân vì mục tiêu chung. Trọng tâm chính của họ là cung cấp giá trị cho người khác; còn sự giúp đỡ của họ có được đáp lại hay không cũng không quá quan trọng. Phần thưởng lớn nhất của họ là bản thân cảm thấy vui vẻ.
George Meyer, nhà văn từng đoạt giải Emmy với phim The Simpsons, là một ví dụ điển hình về người cho đi. Meyer thường khuyến khích các nhà văn khác sử dụng ý tưởng của mình mà không yêu cầu trả phí. Vì vậy, mặc dù đã giúp định hình hơn 300 tập phim The Simpsons, nhưng ông ấy chỉ được ghi công cho 12 tập. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn đối với ông ngoài việc có được nhiều tiền là chứng kiến bộ phim thành công. Meyer cũng phát minh ra từ ‘meh’, một biểu hiện của sự buồn chán, ngày nay có thể được tìm thấy trong từ điển. Tuy nhiên, ngay cả ở đây, ông cũng không quan tâm đến việc thu về lợi nhuận, thậm chí quên mất chính mình là người đã phát minh ra từ này.
Người cho đi hiểu được lợi ích của thành quả hợp tác và cố gắng tạo ra sự giúp đỡ cho càng nhiều người càng tốt. Người cho đi được thúc đẩy bởi mong muốn giúp đỡ người khác và tạo ra thành công cho họ.
3
Trung hòa giữa cho và nhận, những "người trao đổi" cố gắng trao đổi sự bình đẳng, công bằng với những người khác
“Tôi sẽ làm điều gì đó cho bạn nếu bạn làm điều gì đó cho tôi” – đây là đặc điểm của những “người trao đổi”. Các đối thủ có thể dễ dàng nhận ra tâm lý ăn miếng trả miếng của họ, có thể thấy họ đã thỏa thuận với con cái về việc cắt cỏ hoặc tranh thủ sự giúp đỡ của một người bạn. Tuy nhiên, trái ngược với người cho đi và người nhận lại, mục tiêu của “người trao đổi” trong các cuộc đàm phán của họ là công bằng và bình đẳng cho tất cả các bên, không chỉ thiên về một phía.
Đối với những người trao đổi, thế giới là một sân chơi bình đẳng, nơi mọi người trao đổi kiến thức, kỹ năng và nguồn lực một cách bình đẳng. Những người trao đổi sẽ không thực sự thoải mái khi sự trao đổi không cân bằng, vì vậy nếu họ giúp đỡ ai đó, họ mong đợi được đáp lại, nếu không thì họ sẽ cảm thấy bất bình. Và ở chiều ngược lại, nếu một người trao đổi nhận được một đặc ân, họ sẽ cảm thấy có nghĩa vụ phải nhanh chóng trả lại. Mong muốn có đi có lại này cũng có nghĩa là nếu một người trao đổi đề nghị giúp đỡ ai đó, thường họ sẽ mong muốn kiếm được tiền từ những lời đề nghị đó, điều mà họ tin là hoàn toàn chính đáng.
Bởi vì sự trao đổi có vẻ công bằng với hầu hết mọi người nên phần lớn chúng ta trên thực tế là những người trao đổi. Trao đổi là một cách hợp lý để giao dịch với những người khác, đặc biệt là ở nơi làm việc, nơi những người trao đổi sẽ giúp họ và đồng nghiệp của họ bằng các kỹ năng và chuyên môn khác nhau. Trao đổi cũng là phong cách tương tác phổ biến nhất trên các trang web như Craigslist, nơi người dùng trao đổi hàng hóa, tiền bạc và dịch vụ một cách bình đẳng.
Cho dù những người trao đổi đang trao đổi hàng hóa hay trao đổi ân huệ, họ xem đó như một sự cân bằng giữa việc cho đi vô điều kiện và nhận lấy một cách liều lĩnh.
4
Chúng ta cho đi hoặc nhận lại bao nhiêu được quyết định bởi người chúng ta tương tác
Lần cuối cùng bạn cảm thấy bị dao động bởi một ai đó để có hướng cư xử theo một cách nhất định là khi nào? Mặc dù mỗi người trong chúng ta có một quan niệm riêng về sự cho đi và nhận lại, thế nhưng vào một lúc nào đó, chúng ta cũng có thể điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với những người người khác nhau và trong từng hoàn cảnh cụ thể.
Đó là một phần bản chất của chúng ta để phù hợp với những gì mà ta tin đó là điều đúng đắn trong từng tình huống. Ví dụ, người cho đi thường hào phóng hơn ở nơi công cộng, vì họ không muốn tỏ ra keo kiệt với người khác. Mặt khác, những người cho đi có thể kiềm chế sự hào phóng của họ tại nơi làm việc khi họ không muốn lòng tốt của mình bị coi là điểm yếu.
Ngoài áp lực của cộng đồng, một yếu tố khác ảnh hưởng đến sự hào phóng của chúng ta là mức độ chúng ta nhìn thấy bản thân ở người kia: người đó càng giống tưởng tượng của chúng ta thì chúng ta càng có nhiều khả năng cho đi. Trong một nghiên cứu, những người hâm mộ bóng đá Manchester United đã bắt gặp một người chạy bộ “bị thương”. Nếu người đó mặc áo phông của Manchester United, thì 92% người hâm mộ sẽ dừng lại để giúp anh ta. Tỷ lệ này giảm mạnh xuống còn 33% khi người chạy đó mặc áo phông trơn. Kết quả của nghiên cứu này chứng minh rằng chúng ta có nhiều khả năng cho đi với những người giống mình hơn.
5
Những người nhận lại thái quá sẽ đánh mất sự tôn trọng và làm tổn hại danh tiếng của họ
Kiến thức phổ thông khẳng định rằng để thành công, bạn phải lấy những gì bạn muốn. Tuy nhiên, các ví dụ lịch sử cho thấy rằng khi mọi người nhận lại thái quá, họ sẽ mất đi sự tôn trọng. Khi điều này xảy ra, danh tiếng của họ sẽ bị giảm sút, gây nguy hiểm cho cơ hội thành công về sau vì những người khác không còn muốn tương tác với họ.
Lấy ví dụ, nhà khoa học Jonas Salk, với sự giúp đỡ của nhóm nghiên cứu của mình, các nhà khoa học khác, hàng nghìn chuyên gia y tế và tình nguyện viên, ông đã phát triển thành công vắc-xin bại liệt. Trong một cuộc họp báo công bố thành tích, Salk đã không cảm ơn những người làm việc với mình, khiến những cộng sự buồn đến mức rơi nước mắt. Cuối cùng, sự ích kỷ của ông đã phản tác dụng: Salk không bao giờ được giới thiệu vào Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia và không được trao giải Nobel. Một số người cho rằng việc ông không thừa nhận những người khác đã khiến ông không được xem xét cho những danh hiệu này.
Kiến trúc sư Frank Lloyd Wright cũng nổi tiếng là tham công tiếc việc. Mặc dù nhận sự giúp đỡ từ những người học việc thế nhưng ông không trả lương cho họ, còn bắt họ phải nhắc tên ông trên tất cả các công trình của họ. Kinh ngạc hơn nữa, khi con trai làm việc cho ông và yêu cầu thanh toán, Wright đã lập hóa đơn cho tất cả các chi phí sinh hoạt mà ông ta đã tích lũy để nuôi cậu. Một trong những khách hàng của Wright thậm chí còn nói rằng ông thích thuê những người học việc của Wright hơn là bản thân ông.
Ví dụ của Salk và Wright cho thấy rằng người nhận lại thái quá dễ bị trả giá. Trả giá ở đây là bởi những hành vi xấu của chính họ, từ đó làm tổn hại danh tiếng của họ. Vì vậy, trong khi một số người nhận lại có thể tận hưởng những khoảng thời gian thành công và thậm chí còn có những đóng góp có giá trị cho xã hội, thì một số người khác lại có xu hướng bị trả giá bởi những hành vi không đúng mực, cản trở rất nhiều cơ hội tiếp tục thành công của họ.
6
Những người cho đi thường đạt được những vị trí hàng đầu trong xã hội vì họ tập trung vào những điều tốt đẹp hơn
Nhiều người tin rằng để đạt được thành công trong nghề nghiệp, cho đi sẽ có nhiều lợi ích hơn là nhận lại. Điều này đặc biệt đúng trong các ngành nghề truyền thống khó khăn như kinh doanh và chính trị.
Abraham Lincoln là một ví dụ hoàn hảo về một người quan tâm đến việc cho đi những điều tốt đẹp hơn là chỉ cho bản thân. Trước khi làm tổng thống, Lincoln đã bỏ cuộc đua vào thượng viện để cho phép đối thủ cạnh tranh Lyman Trumbull giành chiến thắng. Lincoln làm điều đó vì cả ông và Trumball đều có chung mục tiêu xóa bỏ chế độ nô lệ và Lincoln tin rằng Trumball có cơ hội chiến thắng cao hơn. Việc bãi bỏ chế độ nô lệ hấp dẫn Lincoln hơn là sự thăng tiến cá nhân. Sau đó, Trumball đã trả ơn bằng cách trở thành người ủng hộ Lincoln khi ông ra tranh cử lại vào thượng viện.
Một ví dụ gần hơn về cách tập trung vào những điều tốt đẹp có thể được nhìn thấy bằng lòng vị tha của Jason Geller tại Deloitte Consulting. Geller đã phát minh ra hệ thống quản lý thông tin để thu thập và lưu trữ dữ liệu về khách hàng và đối thủ cạnh tranh của công ty và thay vì tích trữ thông tin để một mình hưởng lợi từ nó, anh đã cung cấp nó cho tất cả các đồng nghiệp của mình với hy vọng giúp toàn bộ công ty hoạt động tốt hơn. Sự hào phóng này đã gây ấn tượng lớn với những người giám sát của anh, và họ sớm thăng chức anh lên thành đối tác – một trong những người trẻ nhất tại Deloitte.
7
Những người cho đi thành công sử dụng sức ảnh hưởng của họ để mang lại lợi ích cho người khác cũng như cho chính họ
Bạn đã bao giờ cảm thấy khó xử khi nhờ vả một người mà bạn đã không gặp trong nhiều năm? Những người cho đi có xu hướng không cảm thấy như vậy. Mặc dù họ có thể mất liên lạc với một số mối quan hệ theo thời gian, nhưng cảm giác tin tưởng và sẵn sàng giúp đỡ vẫn được duy trì. Điều này giúp người cho đi dễ dàng yêu cầu sự ưu ái dành cho bản thân hoặc ai đó mà họ biết, ngay cả sau một thời gian dài không liên lạc.
Adam Rifkin, nhà mạng tốt nhất năm 2011 của Tạp chí Fortune, đồng sáng lập mạng lưới 106 Miles, tổ chức một cuộc tụ họp hai lần/tháng, nơi các doanh nhân đến với nhau để kết nối và thu thập kiến thức của họ. Thông qua sự kiện này, Rifkin giúp nhiều người có được việc làm, phản hồi về ý tưởng kinh doanh của họ và kết nối chúng với những người khác trong mạng lưới rộng lớn của anh ấy.
Nhưng sự quan tâm sâu sắc của Rifkin trong việc giúp đỡ người khác thông qua việc xây dựng mạng lưới cũng mang lại lợi ích cho bản thân. Vì được đánh giá cao về sự hào phóng của mình, anh ấy có thể dễ dàng nhận được lời khuyên về việc thành lập công ty mới từ người đồng sáng lập Excite Graham Spencer – người mà anh ấy đã không gặp trong 5 năm. Đây là một lợi ích điển hình cho người cho đi
8
Những người cho đi nhìn thấy tiềm năng ở tất cả những người mà họ gặp, điều đó khiến họ trở nên mạnh mẽ hơn trong việc tìm kiếm và nuôi dưỡng tài năng
Khi có cơ hội cố vấn cho ai đó, trước tiên, nhiều người phải xem xét xem liệu có đáng để họ đầu tư thời gian hay không. Tuy nhiên, những người cho đi lại có quan điểm khác: thay vì chờ đợi bằng chứng, những người cho đi sẽ thừa nhận tiềm năng ở người nào đó và nuôi dưỡng nó ngay từ đầu. Do sự hỗ trợ ở giai đoạn đầu này, những người được bảo trợ thường rất thành công và họ sẽ đền đáp lại người cho đi.
Người quản lý bóng rổ NBA nổi tiếng Stu Inman là một minh họa thú vị về một người cho đi thành công trong cách anh ta chọn cầu thủ cho đội của mình. Mặc dù Inman đã bồi dưỡng thành công cho một số huyền thoại bóng rổ bao gồm cả Michael Jordan. Ông đã tìm thấy thành công lớn trong việc bồi dưỡng Clyde Drexler – người trước đây bị loại bỏ. Sau này, nhờ sự giúp đỡ của Stu Inman mà Clyde Drexler đã được vào thẳng Đại sảnh Danh vọng Bóng rổ. Inman được tôn trọng sâu sắc vì khả năng tìm kiếm những cầu thủ bị đánh giá thấp và vì sự cống hiến cho những người ông ấy tìm kiếm được.
Một ví dụ khác là C. J. Skender, một giáo sư kế toán. Thành công của Skender nằm ở việc nuôi dưỡng và cố vấn cho học sinh của mình. Hiện ông đã dạy gần 600 lớp học, có lúc Skender đã viết thư cho từng học sinh, những người đã tham dự kỳ thi Kế toán Công chứng, chúc mừng những người đã đỗ và động viên những người không đạt. Kết quả của nỗ lực này là gì? Hơn 40 sinh viên của Skender đã giành được huy chương cho thành tích CPA của họ. Một học sinh cũ, Reggie Love, thậm chí đã vươn lên trở thành trợ lý riêng của Barack Obama.
Bằng cách nhận ra sự vĩ đại của mọi người, những người cho đi tạo ra mảnh đất màu mỡ cho sự thành công của người khác, cũng chính là tạo nên thành công cho chính họ.
9
Giao tiếp khéo léo khiến người cho đi có lợi thế mạnh mẽ
Nếu ai đó hỏi rằng cách giao tiếp nào sẽ tạo ra thành công tốt nhất, nhiều người sẽ nói rằng đó là cách giao tiếp sử dụng ngôn ngữ tự tin, quyết đoán. Nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy trái ngược với việc lên tiếng và thể hiện niềm tin, chúng ta có thể thành công bằng cách giao tiếp một cách khéo léo.
Giao tiếp khéo léo liên quan đến việc tập trung vào người kia, ví dụ, bằng cách tìm kiếm lời khuyên và đặt câu hỏi. Thay vì độc đoán gây phản kháng, cách tiếp cận nhẹ nhàng này có tác dụng thuyết phục đáng kể. Kỹ thuật này dễ dàng đến với người cho đi, vì họ quan tâm đến người khác một cách tự nhiên.
Một nghiên cứu về các công ty đo thị lực đã chứng minh tính thuyết phục của giao tiếp khéo léo: các bác sĩ nhãn khoa là những người cho đi rõ ràng nhất và cũng là những người bán hàng nhiều nhất. Lý do là phong cách giao tiếp của họ. Ví dụ, bác sĩ nhãn khoa Kildare Escoto khác với hầu hết các nhân viên bán hàng ở chỗ, thay vì rao bán, ông hỏi khách hàng về nhu cầu và lối sống của họ. Đặt câu hỏi tạo niềm tin cho khách hàng và giúp ông ta phục vụ họ tốt hơn. Do đó, Escoto là người cho đi và là người bán hàng số một của LensCrafters.
Một ví dụ khác về việc giao tiếp khéo léo được minh họa bởi “Annie”, một nhà khoa học từng làm việc tại một công ty nằm trong danh sách Fortune 500 khi đang học MBA. Khi nhà máy cô làm việc đóng cửa, cô được đề nghị chuyển đến một địa điểm khác, nhưng điều này đồng nghĩa với việc cô phải dừng việc học. Thay vì yêu cầu một giải pháp từ công ty, Annie đã tìm kiếm lời khuyên từ giám đốc nhân sự của mình. Cách tiếp cận khéo léo này đã giúp cô có được quyền sử dụng máy bay riêng của công ty không giới hạn để có thể chuyển đến địa điểm mới trong khi vẫn học ở địa điểm cũ.
Giao tiếp khéo léo có thể cực kỳ thuận lợi. Thay vì ép buộc những yêu cầu đối với người khác, cách tiếp cận này thuyết phục người khác dễ dàng tiếp nhận chúng ta hơn.
10
Người cho đi chỉ thành công nếu họ có thể tránh bị kiệt sức và bị lạm dụng bởi người nhận
Nhiều người cho đi thăng hoa nhờ lòng hào hiệp của họ. Thật không may, điều này không phải lúc nào cũng đúng và một số người cuối cùng đã kiệt sức khi cố gắng làm hài lòng mọi người. Để tránh bị kiệt sức như vậy, người cho đi phải học cách duy trì năng lượng và đối phó với những người lợi dụng sự hào phóng của họ.
Đáng ngạc nhiên, các cuộc điều tra gần đây cho thấy rằng biện pháp khắc phục tình trạng kiệt sức ấy không nằm ở việc giảm thời gian dành cho việc giúp đỡ người khác, nó nằm ở việc họ có thể thấy được lợi ích của việc làm này.
Conrey Callahan, một giáo viên làm việc quá sức, đã kiệt sức cho đến khi cô quyết định thành lập một chương trình cố vấn. Thoạt nhìn, điều này có vẻ mâu thuẫn vì nó khiến cô bận rộn hơn. Tuy nhiên, nó cũng cho phép cô làm việc chặt chẽ với những người cần sự cố vấn khi họ chuẩn bị cho đại học, và do đó, cô đã tận mắt chứng kiến những lợi ích của sự giúp đỡ mà cô đã dành cho họ. Nhờ vậy, cô ấy cảm thấy như được tiếp thêm năng lượng trong sự cố vấn và giảng dạy của mình.
Ngoài sự kiệt sức, những người cho đi có thể cảm thấy bị “tổn thương” bởi những người lạm dụng sự hào phóng của họ. Để tránh điều này, người cho đi phải tìm ra một chiến lược cho phép họ tận hưởng bản năng cho đi nhưng cũng bảo vệ họ khỏi việc bị lạm dụng. Trong thực tế, hành vi của người cho đi luôn phù hợp với hành vi của người nhận lại, nhưng đôi khi, hãy thể hiện thái độ hào phóng bằng cách dành cho người nhận một cử chỉ tử tế. Điều này giúp người cho đi có cảm giác kiểm soát đồng thời khuyến khích hành vi tích cực của người khác để đáp lại lòng tốt của họ.
Tổng kết
Thông điệp chính trong cuốn sách:
Cho đi nhiều hơn những gì bạn nhận được có thể mang lại thành công lớn cho cả bạn và cộng đồng. Theo truyền thống, chúng ta được dạy để thành công, chúng ta phải cạnh tranh với những người khác và giành lấy những gì chúng ta cần. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây và bằng chứng lịch sử cho thấy rằng, cuối cùng, người nhận lại chưa hẳn là người chiến thắng. Những người cho đi có thể đạt đến những tầm cao hơn và trái ngược với những người nhận lại, họ tạo ra thành công cho người khác theo những cách khác nhau.
Tóm tắt sách Cho Và Nhận
Wiki Sách tóm tắt
